Prawo do urlopów pracownika sprawującego pieczę w ramach rodziny zastępczej

Odpowiedź

Pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, pod warunkiem, że nie jest rodzina zastępczą zawodową. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego. Natomiast, pracownikowi nie przysługuje urlop ojcowski bowiem przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej nie uprawnia do uzyskania prawa do tego urlopu. 

Uzasadnienie

Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Pieczę zastępczą organizuje powiat.
Piecza zastępcza zapewnia:

1. pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka, a w przypadku braku możliwości przysposobienia dziecka – opiekę i wychowanie w środowisku zastępczym;
2. przygotowanie dziecka do:
   a) godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,
   b) pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,
   c) nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych;
3. zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno–rekreacyjnych

Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:

1. rodzinnej;
2. instytucjonalnej.

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu. W przypadku pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsce prowadzenia rodzinnego domu dziecka. O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd.
Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

1. rodzina zastępcza:
   a) spokrewniona,
   b) niezawodowa,
   c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;
2. rodzinny dom dziecka.

Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej.
Rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.
Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba niebędąca wstępnym lub rodzeństwem dziecka.
Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 31 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3. 33 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4. 35 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5. 37 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

– nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, 
z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze do:

1. 32 tygodni – w przypadku, jednego dziecka;
2. 34 tygodni – w przypadkach od 2 do 5 dzieci,
3. 29 tygodni – w sytuacji, gdy pracownik przyjął dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Prawo do urlopu ojcowskiego jest ściśle związane z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko i  nie może być wykorzystany przez żadną inną osobę.

Pracownik może z niego skorzystać w każdym czasie do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia lub w przypadku pracownika – ojca, który przysposobił dziecko – do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi do 2 tygodni. Można go wykorzystać w wymiarze nie krótszym niż 7 dni. Urlop ten można go także wykorzystać w dwóch częściach po 7 dni. Wobec powyższych przepisów urlop ojcowski przysługuje tylko ojcu biologicznemu jak i adopcyjnemu bowiem zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.
Należy podkreślić, że rodzicielstwo zastępcze, to forma pomocy dziecku np. w związku z sytuacją kryzysową w rodzinie biologicznej. Natomiast adopcja czyli przysposobienie dziecka daje takie same prawa rodzicom, jakie mają rodzice biologiczni. Podkreślić należy, że każdy z wymienionych urlopów udzielany jest na pisemny wniosek pracownika.
Podsumowując, na pisemny wniosek pracownika, który pełni pieczę nad dzieckiem jako rodzina zastępcza ( niezawodowa) przysługuje urlop macierzyński i rodzicielski. Natomiast w ramach rodziny zastępczej nie przysługuje urlop ojcowski, który jest ściśle związany z ojcostwem biologicznym jak i adopcyjnym.

Podstawa prawna: art. 121 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 682); art. 1823, art. 183 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040); art. 32, art. 33, art. 34, art. 35 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1112).