Ocena ryzyka zawodowego

Zazwyczaj im mniejsza firma m mniej zagrożeń, co z kolei pozwala na ich prostą identyfikację. Wskazane jest, aby identyfikowanie zagrożeń i ocenianie związanych z nimi zagrożeń opierało się o zasady zdrowego rozsądku. Dalej przedstawiamy prosty sposób na przeprowadzenie oceny ryzyka w małej firmie. Jest to podejście bardzo rozpowszechnione w krajach UE):

WAŻNE: Ocenę ryzyka powinno się przeprowadzać w możliwie najprostszy sposób.

Na początek pracodawca powinien zebrać informacje, które będą mu potrzebne do przeprowadzenia oceny. W tym celu powinien zerbrać informacje dotyczące:

• stanowisk pracy występujących w przedsiębiorstwie osób pracujących na tych stanowiskach uwzględniając w szczególności pracowników młodocianych, osoby niepełnosprawne, kobiety w ciąży, pracownicy niepełnoetatowych, podwykonawców, pracowników zatrudnieni poza siedzibą przedsiębiorstwa,

• maszyn, narzędzi i materiałów wykorzystywanych na tych stanowiskach,

• zagrożeń dla osób obsługujących te maszyny i urządzenia wskazanych w ich instrukcjach obsługi,

• zadań (operacji technologicznych) wykonywanych przez pracowników,

• czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych występujących na stanowiskach pracy,

• środków ochrony zbiorowej i indywidualnej stosowanych na stanowiskach pracy,

• wyników pomiarów czynników szkodliwych (o ile były przeprowadzane) i wniosków płynących z dotychczasowej dokumentacji dotyczącej wypadków przy pracy (jeśli do takich doszło) i chorób zawodowych,

• zidentyfikowanych zagrożeń i możliwych skutków ich wystąpienia,

• przepisów prawnych i norm dotyczących występujących w przedsiębiorstwie stanowisk pracy.

Warto również poznać opinie i uwagi pracowników dot. stanowisk pracy, na których pracują. Pracownicy powinni być włączani w jak najszerszym zakresie w działania związane z oceną ryzyka zawodowego w firmie.

Drugim krokiem jest identyfikacja zagrożeń oraz określenie zagrożeń występujących na każdym stanowisku pracy. Pracodawca powinien w szczególności sprawdzić czy na stanowiskach pracy pracujący tam pracownicy mają do czynienia z:

• nierównymi lub śliskimi powierzchniami,

• ruchomymi częściami maszyn, ostrymi krawędziami,

• gorącymi lub zimnymi powierzchniami,

• pracą na wysokości, wysokimi ciśnieniami,

• prądem elektrycznym,

• substancjami chemicznymi,

• pyłem,

• hałasem,

• nieprawidłowym oświetleniem,

• drganiami,

• promieniowaniem elektromagnetycznym,

• ręcznym przenoszeniem ciężarów,

• pracą w niewygodnej pozycji,

• zagrożeniami biologicznymi,

• stresem.

Do określania zagrożeń bardzo pomocne okazują się coraz liczniej udostępniane, szczególnie w ramach europejskiej kampanii oceny ryzyka zawodowego, listy kontrolne. Można je znaleźć na stronie Państwowej Inspekcji Pracy.

Po dokonaniu identyfikacji zagrożeń pracodawca powinien przystąpić do szacowania ryzyka. W tym celu może skorzystać z metody oceny ryzyka wg Polskiej Normy PN-N-18002 ("Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego", PKN styczeń 2000).

W zależności od tego jak duże jest prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków i chorób ryzyka możemy określić jako małe i średnie (oba uznawane są za dopuszczalne) lub duże (uznawane za niedopuszczalne i wymagające niezwłocznych działań).

WAŻNE: W warunkach dużego ryzyka pracownicy absolutnie nie mogą pracować.

Istnieją też czynniki środowiska pracy i takie rodzaje prac, dla których opracowano szczegółowe wymagania dotyczące związanej z nimi oceny ryzyka i dla których wyżej wspomniana metoda "wg normy" nie zawsze da się zastosować. Chodzi o czynniki chemiczne, czynniki biologiczne, ręczne prace transportowe, hałas i drgania mechaniczne.

Kolejnym krokiem podjętym przez pracodawcę powinno być określenie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe.

Należy zacząć od tych zagrożeń, których ryzyko wystąpienia jest największe i zgodnie z zasadą, aby możliwość całkowitego usunięcia zagrożenia miała priorytet, a zastosowanie środków ochrony indywidualnej było ostatecznością. W przypadku ryzyka niedopuszczalnego działania ograniczające muszą mieć charakter natychmiastowy. Dopuszczalne ryzyko średnie wymaga prowadzenia działań na rzecz jego dalszego zmniejszania, natomiast ryzyko małe działań zapewniających, że pozostanie ono na tym poziomie.

Na zakończenie pracodawca powinien sporządzić dokumentację wyników oceny ryzyka zawodowego. Powinna ona uwzględniać elementy określone w § 39a ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, tj. zawierać opis ocenianego stanowiska pracy, wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy, niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz datę oceny i osobę, która ją przeprowadziła.

WAŻNE: Jeśli w przedsiębiorstwie zmieniły się warunki pracy (np. pojawiły się nowe maszyny lub technologie), należy procedurę oceny ryzyka powtórzyć na tych stanowiskach pracy, których to dotyczy.

TABELA. Szacowanie ryzyka

	Jak poważne mogą być następstwa (uraz, choroby) zagrożeń Możliwe skutki wystąpienia zagrożeń są:
Prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków (urazów) i chorób jako skutków zagrożeń na stanowisku pracy jest:	MAŁE gdy urazy i choroby nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (np. ból głowy, niewielkie zranienia, szczypanie oczu)	ŚREDNIE gdy urazy i choroby powodują niewielkie, ale trwające dłużej dolegliwości i absencje w pracy (np. alergie skórne, zranienia, poparzenia II stopnia małej powierzchni ciała)	DUŻE gdy urazy i choroby powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć (np. oparzenia II i II stopnia na dużej powierzchni ciała, choroby nowotworowe, astma)
MAŁE gdy wypadki (urazy) i choroby w ogóle nie powinny wystąpić w ciągu całego okresu aktywności zawodowej pracownika	W takiej sytuacji ryzyko jest MAŁE Pracodawca powinien starać się nie dopuścić do wzrostu poziomu ryzyka	W takiej sytuacji ryzyko jest ŚREDNIE Pracodawca powinien starać się nie dopuścić do wzrostu poziomu ryzyka	W takiej sytuacji ryzyko jest DUŻE Pracodawca powinien podjąć działania zaradcze prowadzące do obniżenia ryzyka
ŚREDNIE gdy wypadki (urazy) i choroby mogą wystąpić, ale nie częściej niż kilkakrotnie w ciągu aktywności zawodowej pracownika	W takiej sytuacji ryzyko jest MAŁE Pracodawca powinien starać się nie dopuścić do wzrostu poziomu ryzyka	W takiej sytuacji ryzyko jest ŚREDNIE    To dla pracodawcy dobry czas na działania zaradcze prowadzące do obniżenia ryzyka	W takiej sytuacji ryzyko jest DUŻE    Należy przerwać pracę! Pracodawca musi bezwzględnie podjąć natychmiast działania zaradcze
DUŻE gdy wypadki (urazy) i choroby mogą wystąpić wielokrotnie w ciągu aktywności zawodowej pracownika	W takiej sytuacji ryzyko jest ŚREDNIE    To dla pracodawcy dobry czas na działania zaradcze prowadzące do obniżenia ryzyka	W takiej sytuacji ryzyko jest DUŻE    Należy przerwać pracę! Pracodawca musi bezwzględnie podjąć natychmiast działania zaradcze	W takiej sytuacji ryzyko jest DUŻE i NIEDOPUSZCZALNE Należy przerwać pracę! Pracodawca musi bezwzględnie podjąć natychmiast działania zaradcze

Materiał opracowany na podstawie materiałów PIP