Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika, jest terminowa wypłata wynagrodzenia za wykonaną pracę (art. 94 pkt 5 k.p.).
Z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków względem pracownika pracownikowi przysługuje prawo do rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
Kodeks pracy nie wskazuje wprawdzie, jakie działania lub zachowania pracodawcy uzasadniają takie rozwiązanie umowy, jednak bez wątpienia można uznać, że należy do nich niewypłacenie wynagrodzenia za pracę w terminie i rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Stanowisko takie potwierdzają wyroki Sądu Najwyższego (np. wyrok SN z 18 marca 2014 r., sygn. akt: II PK 176/13).
Jednak każda sytuacja, w której doszło do niewypłacenia wynagrodzenia za pracę w terminie powinna być analizowana odrębnie. Inaczej należy ocenić jednorazowe spóźnienie wypłaty wynagrodzenia przez pracodawcę z powodów od niego niezależnych, a inaczej sytuację kiedy opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia zdążają się nagminnie z winy pracodawcy.
W pierwszej z opisanych sytuacji rozwiązanie umowy przez pracownika będzie się wiązało z ryzykiem uznania go za nieuzasadnione i tym samym koniecznością wypłaty odszkodowania dla pracodawcy. W drugiej zaś – jest to działanie uzasadnione. Stanowisko takie potwierdza cytowany już wcześniej wyrok Sąd Najwyższy z 18 marca 2015 r., w którym czytamy: (…) Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r., I PKN 516/99, OSNP 2001, nr 16, poz. 516, pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie całości wynagrodzenia, ciężko narusza swój podstawowy obowiązek z winy umyślnej, choćby z przyczyn niezawinionych nie uzyskał środków finansowych na wynagrodzenia. (…) W orzecznictwie podkreśla się także, że o kwalifikacji nieterminowego lub częściowego wypłacania wynagrodzenia jako ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku pracodawcy, uprawniającego do skorzystania przez pracownika z możliwości przewidzianej w art. art. 55 § 11 k.p. decyduje całokształt okoliczności sprawy, w tym m.in. ocena częstotliwości i powtarzalności, długotrwałości opóźnienia oraz doniosłości naruszeń dla interesów pracownika.
Pracownik, który zdecyduje się na rozwiązanie umowy z winy pracodawcy bez wypowiedzenia musi pamiętać, że może ono nastąpić jedynie w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej zwolnienie w tym trybie. Przy czym z każdym kolejnym niewypłaconym w całości i w terminie wynagrodzeniem termin ten „odnawia się” w tym znaczeniu, że dla wynagrodzenia za dany miesiąc liczy się na nowo od momentu, w którym wypłata za ten miesiąc miała nastąpić. Ponadto oświadczenie o rozwiązaniu umowy musi nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyn uzasadniających takie rozwiązanie (art. 55 § 2 k.p.).
Niewypłaconych świadczeń pieniężnych pracownik może dochodzić na drodze sądowej (a następnie poprzez np. komorniczą egzekucję wyroku sądowego z majątku pracodawcy).
Możliwość skorzystania z FGŚP
W niektórych przypadkach pracownik może zwrócić się do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o wypłatę niezapłaconych należności. Jednakże bez wypowiedzenia z winy pracodawcy dotyczy to każdego przypadku, w którym pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia.
Zasady i tryb regulowania zobowiązań pieniężnych wobec pracowników z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych określa ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Ustawę tą stosuje się w przypadku niewypłacalności pracodawcy. Przez niewypłacalność rozumie się sytuacje, w których sąd upadłościowy lub restrukturyzacyjny, na podstawie przepisów prawa upadłościowego lub prawa restrukturyzacyjnego, wyda postanowienie o:
ogłoszeniu upadłości pracodawcy lub wszczęciu wobec niego wtórnego postępowania upadłościowego,
otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, o którym mowa w art. 2 pkt 2-4 ustawy z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne,
oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli jego majątek nie wystarcza lub jedynie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania,
oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w przypadku stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania
(art. 3 ust. 1 ustawy).
Niewypłacalność ma również miejsce w przypadku:
wszczęcia postępowania upadłościowego, postępowania układowego lub innego podobnego postępowania w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym wobec instytucji kredytowych i zakładów ubezpieczeń mających siedziby w tych państwach,
gdy sąd zagraniczny wyda orzeczenie, zgodnie z którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na stwierdzenie definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z powodu niewystarczalności aktywów na zaspokojenie kosztów tego postępowania,
wydania, zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego dotyczącymi międzynarodowego postępowania upadłościowego, przez sąd upadłościowy postanowienia o uznaniu orzeczenia o wszczęciu głównego zagranicznego postępowania upadłościowego wszczętego wobec przedsiębiorcy zagranicznego z Danii lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,
gdy sąd zagraniczny wyda orzeczenie, zgodnie z którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na stwierdzenie definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z powodu niewystarczalności aktywów na zaspokojenie kosztów tego postępowania,
organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego wyda, zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000, orzeczenie o wszczęciu wobec przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego postępowania upadłościowego, o którym mowa w art. 2 lit. a lub c tego rozporządzenia, oraz powoła zarządcę,
organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego wyda, zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000, orzeczenie, zgodnie z którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na stwierdzenie definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z powodu niewystarczalności aktywów na zaspokojenie kosztów tego postępowania,
sąd upadłościowy wyda, zgodnie z art. 3 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000, orzeczenie o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy zagranicznego, mające skutki ograniczone do majątku dłużnika znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 4-7 ustawy).
Z niewypłacalnością pracodawcy mamy do czynienia również, gdy w postępowaniu krajowym w razie niezaspokojenia przez pracodawcę roszczeń pracowniczych z powodu braku środków finansowych na podstawie przepisów Prawa upadłościowego sąd upadłościowy wyda postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli:
majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania,
wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty;
organ założycielski podejmie decyzję o wdrożeniu postępowania likwidacyjnego wobec przedsiębiorstwa państwowego, o ile likwidacja nie jest skutkiem przekształcenia, łączenia lub podziału tego przedsiębiorstwa;
sąd orzeknie rozwiązanie spółki handlowej w rozumieniu przepisów ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych;
minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, decyzję o zakazie wykonywania działalności gospodarczej, wykonywanej na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy polscy, przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach utworzonego oddziału z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, decyzję o zakazie wykonywania działalności przez przedsiębiorcę zagranicznego, w ramach utworzonego przedstawicielstwa z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
zgodnie z przepisami art. 7-7i ustawy z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej lub przepisami o swobodzie działalności gospodarczej organ ewidencyjny wykreśli pracodawcę będącego osobą fizyczną z Ewidencji Działalności Gospodarczej wyniku zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej lub stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez pracodawcę działalności gospodarczej
(art. 8 ustawy).
Niewypłacalność zachodzitakże w razie niezaspokojenia roszczeń pracowniczych z powodu braku środków finansowych w przypadku faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę, trwającego dłużej niż 2 miesiące (art. 8a ustawy).
Anna Skoczek
Podstawa prawna: art. 55, art. 611-612 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 917 z późn.zm.); art. 2-8a ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 1256 z późn.zm.).
