Kiedy składki na Fundusz Emerytur Pomostowych są obowiązkowe

Odpowiedź

Składki na FEP opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:

• urodził się po 31 grudnia 1948 r.;
• wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika spełniającego powyższe warunki, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.
Podkreślić trzeba, że przez ciężkie prace fizyczne należy rozumieć prace związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ, a u kobiet – powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.

Uzasadnienie

Zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach pomostowych, składka na Fundusz Emerytur Pomostowych jest opłacana za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki: 

• urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
• wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

Niemniej przez prace w szczególnych warunkach należy rozumieć, prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy pomostowej.
Pokreślić należy, że płatnik składek obowiązany jest opłacać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze:

• zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. 
• ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, wykonujących prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym. 
• na podstawie dwóch odrębnych umów o pracę, z których tylko jedna dotyczy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych dotyczy wyłącznie przychodów osiąganych z umowy obejmującej obowiązek wykonywania tych prac.

Trzeba podkreślić, że w stosunku do zatrudnionych w ramach stosunku pracy wykonujących dodatkowo umowę cywilnoprawną zawartą z własnym pracodawcą lub z innym podmiotem jednakże wykonywaną na rzecz własnego pracodawcy, gdzie praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest świadczona jedynie na podstawie umowy cywilnoprawnej, nie zachodzi obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. 
Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracownika, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy 
w szczególnych wa–runkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Okres od dnia rozpoczęcia wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania takiej pracy należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku pracy. 
Podstawę wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, określona w art. 18 ust. 1–2 i ust. 8 oraz art. 21 ustawy o sus. 
Niemniej, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone – z zastrzeżeniem ust. 2 i 9.
Jeżeli w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgodnie z art. 18 ust. 1a ustawy o sus, uwzględniony został przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz, to będzie on stanowił podstawę wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. 
Bez znaczenia jest, czy przedmiotem takiej umowy cywilnoprawnej jest wykonywanie prac określonych przez płatnika jako prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. 
Natomiast w przypadku osób wykonujących prace w szczególnych warunkach 
z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, które zobowiązane są do opłacania za siebie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, podstawę wymiaru składek stanowi podstawa określona w art. 18 ust. 8 ustawy o sus tj. ubezpieczony, może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalona zgodnie z art.18 ustawy o sus.
 

Podsumowując składka na Fundusz Emerytur Pomostowych jest opłacana od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wypłacanych tytułem należnych wynagrodzeń przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Tym samym, obowiązek opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych nie dotyczy tych składników wynagrodzenia, które są należne za okres pracy, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze nie była wykonywana, nawet jeżeli ich wypłata na–stępuje w okresie świadczenia pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnych charakterze. 

Przykład
Pracownik od 1 sierpnia 2019 roku rozpoczął wykonywanie prac w szczególnych warunkach. Wy–nagrodzenie za pracę  wypłacane jest 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. W sierpniu 2019 r. wypłacono wynagrodzenie za lipiec 2019 r i od tego wynagrodzenia nie należało opłacać składki na  FEP.
Od wynagrodzenia należnego za sierpień 2019 r., które to stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za wrzesień (wypłata we wrześniu) pracodawca miał obowiązek opłacania składki na FEP. 
Zatem, pierwszą składkę na FEP za tego pracownika, pracodawca zobowiązany był opłacić we wrześniu 2019 r. od wypłaconego w tym miesiącu wynagrodzenia należnego za sierpień.

Dodać trzeba, że w przypadku, gdy rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przypada w trakcie miesiąca, składka na Fundusz Emerytur Pomostowych jest należna tylko od części wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługującego za ten miesiąc. 
Podstawę wymiaru tej składki należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w tym miesiącu. 

Przykład
Pracownik był zatrudniany w warunkach szczególnych jedynie w okresie od 10 lipca do 15 sierpnia 2019 r. Wynagrodzenie za pracę zgodnie z wewnętrznymi uregulowaniami jest wypłacane 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. 
Od wypłaconego 10  lipca wynagrodzenia należnego za czerwiec stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, składka na FEP nie jest należna. 
Składkę tą należy natomiast opłacić od części: wypłaconego 10 sierpnia wynagrodzenia należnego za lipiec, ustalonego proporcjonalnie do okresu pracy w szczególnych warunkach w lipcu (tj. od wynagrodzenia za okres od 10 do 31 lipca) 

• wypłaconego 10 sierpnia wynagrodzenia należnego za lipiec, ustalonego proporcjonalnie do okresu pracy w szczególnych warunkach w lipcu (tj. od wynagrodzenia za okres od 10 do 31 lipca),
• wypłaconego 10 września wynagrodzenia za sierpień, ustalonego proporcjonalnie do okresu pracy w szczególnych warunkach w sierpniu tj. od wynagrodzenia za okres od 1 sierpnia do 15 sierpnia 2019 r.

Podkreślić należy, że płatnik składek przekazuje informację o pracowniku, za którego był obowiązany opłacać składkę na FEP, zawierającą następujące dane:

• nazwisko i imię,
• datę urodzenia,
• numer PESEL, a w razie gdy pracownikowi nie nadano numeru PESEL – serię 
• i numer dowodu osobistego lub paszportu,
• okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisach art. 33 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Pracownika, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zgłaszasz na formularzu ZUS ZSWA „Zgłoszenie/ korekta danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze”.
Zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze płatnik składek przekazuje do Zakładu do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. Wobec czego pracodawca musi prowadzić ewidencję pracowników, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Podstawa prawna: art. 18 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 300); art. 3, art. od art. 35 do art. 40  ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1921).