Zasady dokonywania potrąceń z zasiłków od 1 marca 2020 roku

Potrącenia i egzekucję ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa prowadzi się według art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Jest to zadanie pracodawcy, jeśli to on jest płatnikiem tych świadczeń, tj. gdy zgłasza do ubezpieczeń chorobowych powyżej 20 osób (art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Mając taki status, nalicza i wypłaca zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze oraz świadczenia rehabilitacyjne (dalej: zasiłki). Ustala też wartość potrącenia i je realizuje. 

Ustawowa kolejność

Pracodawca ma prawo potrącać z zasiłków tylko takie należności, jakie wymienia art. 139 ust. 1 ustawy emerytalnej i żadnych innych. Dokonując potrąceń z zasiłków, pracodawca musi też zachować ściśle określoną kolejność (art. 139 ust. 3 ustawy emerytalnej) – patrz tabela 1. Oznacza to, że nie wolno mu potrącać należności z danej kategorii przed całkowitym spłaceniem należności z kategorii wyższej (por. wyrok SA w Katowicach z 3 października 2019 r., sygn. akt III AUa 284/19). 
Pracodawca dokonuje potrącenia z zasiłku netto, czyli po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Odliczenie składki zdrowotnej nie może przekraczać zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 139 ust. 2 ustawy emerytalnej). 

Tabela 1. Rodzaje należności i kolejność ich potrącania

Kolejność  potrącenia	Rodzaj należności
1.	Świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej na podstawie art. 120 ustawy emerytalnej, a następnie kwoty świadczenia lub świadczeń podlegające rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3 ustawy emerytalnej
2.	Kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu: – zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej,  – ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,  – zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach
3.	Kwoty nienależnie pobranych świadczeń uzupełniających dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji
4.	Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych
5.	Należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, przy czym w pierwszej kolejności potrąca się alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika (art. 139 ust. 4 ustawy emerytalnej)
6.	Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne
7.	Kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów w razie braku możliwości potrącenia z wypłacanych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie, a także kwoty zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego za okres, za który przyznano dodatek pielęgnacyjny
8.	Kwoty nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego
9.	Kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego
10.	Zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę
11.	Zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury lub renty
12.	Należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo–leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno–opiekuńczych – na wniosek dyrektorów tych placówek

Maksymalny poziom

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy przy dokonywaniu potrąceń z zasiłków jest przestrzeganie ich dopuszczalnych granic. Maksymalnie wolno mu potrącić:

• 60% zasiłku netto – na pokrycie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych, ale w razie potrącania tych należności na rzecz kilku wierzycieli, gdy łączna suma do potrącenia nie wystarcza na ich pełne pokrycie, pracodawca ustala potrącenia proporcjonalnie do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej sumie należności określonych w tytułach wykonawczych,
• 50% zasiłku netto – na pokrycie kwot świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy (zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium albo innego świadczenia z tytułu pozostawania bez pracy) wypłaconych za okres, za który został przyznany zasiłek,
• 50% zasiłku netto – na pokrycie kwot nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,
• 25% zasiłku netto – na pokrycie innych świadczeń.
   

Pracodawca musi także pamiętać, że jeśli następuje zbieg potrąceń, realizuje je w kolejności wskazanej w tabeli 1, przy czym łącznie potrącenia nie mogą przekraczać:

• 60% zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne, 
• 50% zasiłku – w pozostałych przypadkach.

Przykład
Pracodawca otrzymał w marcu zajęcie komornicze w związku z nieopłaconymi alimentami w wysokości 3000 zł. Wcześniej dokonywał już potrąceń z powodu nieregulowanej pożyczki. Przy takim zbiegu łączna wartość potrącenia z 545,34 zł zasiłku chorobowego to 327,20 zł (545,34 zł x 60%). 

Kwoty wolne 

Wysokości kwot wolnych od potrąceń zależą od rodzaju potrącanej należności. Ich wartość jest rokrocznie podwyższana od 1 marca przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent ogłoszonego na dany rok kalendarzowy – w 2020 r. to 103,56%. W konsekwencji od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r. kwoty wolne od potrąceń z zasiłków są wyższe niż 2019 r. – parz tabela 2.

Tabela 2. Kwoty wolne od potrąceń z zasiłków od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r.

Rodzaj potrącenia	Wysokość kwoty wolnej
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi	532,61 zł
Należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi	878,81 zł
Należności o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1, 2 i 6–9 ustawy emerytalnej, tj. m.in. świadczeń wypłaconych zaliczkowo lub nienależnie pobranych	703,05 zł
Należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo–leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno–opiekuńczych – na wniosek dyrektorów tych placówek	213,04 zł

Kwotę wolną od potrąceń zmniejsza się proporcjonalnie, jeśli zasiłek przysługuje tylko za część miesiąca. Aby ją obliczyć, trzeba podzielić pełną kwotę wolną prze...