Pracodawca, będący płatnikiem zasiłków, dokonuje potrąceń z tych świadczeń tylko w granicach określonych ustawowo. Musi też pozostawić pracownikowi kwotę wolną, której wartość zależy od rodzaju egzekwowanej należności i rokrocznie jest waloryzowana.
Potrącenia i egzekucję ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa prowadzi się według art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Jest to zadanie pracodawcy, jeśli to on jest płatnikiem tych świadczeń, tj. gdy zgłasza do ubezpieczeń chorobowych powyżej 20 osób (art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Mając taki status, nalicza i wypłaca zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze oraz świadczenia rehabilitacyjne (dalej: zasiłki). Ustala też wartość potrącenia i je realizuje.
Ustawowa kolejność
Pracodawca ma prawo potrącać z zasiłków tylko takie należności, jakie wymienia art. 139 ust. 1 ustawy emerytalnej i żadnych innych. Dokonując potrąceń z zasiłków, pracodawca musi też zachować ściśle określoną kolejność (art. 139 ust. 3 ustawy emerytalnej) – patrz tabela 1. Oznacza to, że nie wolno mu potrącać należności z danej kategorii przed całkowitym spłaceniem należności z kategorii wyższej (por. wyrok SA w Katowicach z 3 października 2019 r., sygn. akt III AUa 284/19).
Pracodawca dokonuje potrącenia z zasiłku netto, czyli po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Odliczenie składki zdrowotnej nie może przekraczać zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 139 ust. 2 ustawy emerytalnej).
Kolejność potrącenia |
Rodzaj należności |
1. | Świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej na podstawie art. 120 ustawy emerytalnej, a następnie kwoty świadczenia lub świadczeń podlegające rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3 ustawy emerytalnej |
2. | Kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu: – zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej, – ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie, – zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach |
3. | Kwoty nienależnie pobranych świadczeń uzupełniających dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji |
4. | Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych |
5. | Należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, przy czym w pierwszej kolejności potrąca się alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika (art. 139 ust. 4 ustawy emerytalnej) |
6. | Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne |
7. | Kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów w razie braku możliwości potrącenia z wypłacanych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie, a także kwoty zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego za okres, za który przyznano dodatek pielęgnacyjny |
8. | Kwoty nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego |
9. | Kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego |
10. | Zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę |
11. | Zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury lub renty |
12. | Należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo–leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno–opiekuńczych – na wniosek dyrektorów tych placówek |
Maksymalny poziom
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy przy dokonywaniu potrąceń z zasiłków jest przestrzeganie ich dopuszczalnych granic. Maksymalnie wolno mu potrącić:
- 60% zasiłku netto – na pokrycie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych, ale w razie potrącania tych należności na rzecz kilku wierzycieli, gdy łączna suma do potrącenia nie wystarcza na ich pełne pokrycie, pracodawca ustala potrącenia proporcjonalnie do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej sumie należności określonych w tytułach wykonawczych,
- 50% zasiłku netto – na pokrycie kwot świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy (zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium albo innego świadczenia z tytułu pozostawania bez pracy) wypłaconych za okres, za który został przyznany zasiłek,
- 50% zasiłku netto – na pokrycie kwot nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,
- 25% zasiłku netto – na pokrycie innych świadczeń.
Ważne
Potrąceń ze świadczenia pieniężnego dokonuje się dopiero po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednak wysokość potrącenia jest wyliczana od kwoty świadczenia przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki zdrowotnej (m.in. wyrok SA w Białymstoku z 9 maja 2018 r., sygn. akt III AUa 216/18).
Pracodawca musi także pamiętać, że jeśli następuje zbieg potrąceń, realizuje je w kolejności wskazanej w tabeli 1, przy czym łącznie potrącenia nie mogą przekraczać:
- 60% zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne,
- 50% zasiłku – w pozostałych przypadkach.
Przykład
Pracodawca otrzymał w marcu zajęcie komornicze w związku z nieopłaconymi alimentami w wysokości 3000 zł. Wcześniej dokonywał już potrąceń z powodu nieregulowanej pożyczki. Przy takim zbiegu łączna wartość potrącenia z 545,34 zł zasiłku chorobowego to 327,20 zł (545,34 zł x 60%).
Kwoty wolne
Wysokości kwot wolnych od potrąceń zależą od rodzaju potrącanej należności. Ich wartość jest rokrocznie podwyższana od 1 marca przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent ogłoszonego na dany rok kalendarzowy – w 2020 r. to 103,56%. W konsekwencji od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r. kwoty wolne od potrąceń z zasiłków są wyższe niż 2019 r. – parz tabela 2.
Rodzaj potrącenia | Wysokość kwoty wolnej |
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi | 532,61 zł |
Należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego | |
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi | 878,81 zł |
Należności o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1, 2 i 6–9 ustawy emerytalnej, tj. m.in. świadczeń wypłaconych zaliczkowo lub nienależnie pobranych | 703,05 zł |
Należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo–leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno–opiekuńczych – na wniosek dyrektorów tych placówek | 213,04 zł |
Kwotę wolną od potrąceń zmniejsza się proporcjonalnie, jeśli zasiłek przysługuje tylko za część miesiąca. Aby ją obliczyć, trzeba podzielić pełną kwotę wolną prze...
Aby uzyskać dostęp do całości, kup prenumeratę