Jak prawidłowo zatrudnić nauczyciela w szkole niepublicznej

1) Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług edukacyjnych. Ma dwie szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej: liceum zaoczne i studium zawodowe, w których pełni również obowiązki dyrektora. Czy zatrudniając nauczyciela, który równocześnie będzie prowadził zajęcia w obu placówkach powinna zawrzeć z nim dwie umowy o pracę? Czy mogą to być umowy zlecenia? Jeśli tak, to czy limit pracy wynoszący 4 godziny tygodniowo dotyczy prowadzenia zajęć w danym tygodniu (zjazdy są dwa-trzy razy w tygodniu, w systemie sobotnio-niedzielnym, co daje 8 lub 12 godzin miesięcznie), czy też można go uśrednić, przyjmując, że miesiąc ma przeciętnie 4 tygodnie, a limit prowadzonych zajęć wynosi 16 godzin miesięcznie, z uwzględnieniem tygodni bez zajęć? Czy ten limit dotyczy osobno każdej szkoły?

 

ODPOWIEDŹ 

O liczbie umów o pracę zawieranych z nauczycielem, który ma wykonywać pracę dla dwóch szkół niepublicznych rozstrzyga to, komu przysługuje status pracodawcy. Umowa zlecenie jest dopuszczalna wyłącznie przy spełnieniu warunków ustawowych, co w przypadku Czytelnika nie ma miejsca. Czterogodzinny limit prowadzenia zajęć na podstawie takiej umowy dotyczy wyłącznie tygodnia i nie można go uśredniać do wymiaru miesięcznego. Jest on przypisany do umowy cywilnoprawnej, bez względu na liczbę szkół niepublicznych nią objętych.  

UZASADNIENIE

Z dniem 1 września 2019 r. szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej (z wyjątkiem artystycznych) stały się szkołami niepublicznymi (art. 104 ust. 4 ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw). Podstawową formą zatrudniania nauczycieli w tego rodzaju placówkach jest umowa o pracę, przygotowana i realizowana zgodnie z przepisami kodeksu pracy (dalej k.p.). Umowa zlecenia (lub inna cywilnoprawna) może być zawarta jedynie przy spełnieniu ściśle określonych wymagań ustawowych. Tak stanowi art. 10a Karty Nauczyciela (dalej: KN). Jest to jeden z nielicznych przepisów KN, który stosuje się do nauczycieli w szkołach niepublicznych. Listę pozostałych regulacji zawiera art. 91b ust. 2 KN, ale żadna z nich nie odnosi się do zagadnień, o które pyta Czytelnik.

Odpowiedź na pytanie o liczbę umów o pracę zależy od statusu pracodawcy. Posiada go szkoła niepubliczna, jeśli jest samodzielna organizacyjnie i majątkowo oraz gdy zatrudnia pracowników we własnym imieniu (por. art. 3 k.p. i wyrok WSA w Warszawie z 18 listopada 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 102/15). Jeżeli natomiast szkoła nie spełnia tych wymagań, a zatrudnienia dokonuje np. organ prowadzący tę szkołę we własnym imieniu, wówczas to on jest pracodawcą (por. wyrok SN z 14 czerwca 2006 r., sygn. akt I PK 231/05, OSNAPiUS 2007/13-14/183). Na podstawie informacji przedstawionych przez Czytelnika można założyć, że to on dysponuje statusem pracodawcy jako organ prowadzący obie szkoły niepubliczne w ramach świadczenia usług edukacyjnych. W efekcie ma prawo zawrzeć jedną umowę o pracę dla nauczyciela. Powinien w niej określić:
•    dwa miejsca wykonywania pracy (liceum i studium), 
•    dwa różne stanowiska pracy,
•    łączny wymiar czasu pracy dla obu stanowisk pracy, nieprzekraczający jednego całego etatu; wymiar czasu ma być podzielony między oba stanowiska pracy w rozkładach czasu pracy (art. 129 § 3 k.p.). 

Gdyby pracodawcą była odrębnie każda z prowadzonych przez Czytelnika szkół, wtedy konieczne byłyby dwie osobne umowy o pracę.

Odpowiedź na pytanie o dopuszczalność zawarcia umowy zlecenia w okolicznościach opisanych przez Czytelnika jest uzależniona od tego, czy są zrealizowane łącznie kryteria zapisane w art. 10a ust. 2-3 KN w wersji obowiązującej od 1 stycznia 2019 r. W myśl tego przepisu dozwolone jest zawarcie innej umowy (np. zlecenia) niż umowa o pracę, gdy: 
•    nauczyciel spełnia wymagania z art. 10 ust. 5 pkt 3-4 i ust. 8a KN, 
•    nauczyciel prowadzi zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, 
•    w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. 

Pierwszy warunek jest spełniony, gdy nauczyciel przedstawi przed nawiązaniem stosunku prawnego zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne ani nie był skazany prawomocnym wyrokiem w takich okolicznościach. O wykonaniu drugiego warunku można mówić jedynie wtedy, gdy tygodniowo liczba zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami nie przekroczy 4 godzin. Nie ma żadnych odstępstw od tej zasady, co oznacza w przypadku Czytelnika brak realizacji tego wymagania i tym samym niedopuszczalność zawarcia umowy zlecenia. Powoduje to także – odpowiadając na kolejne pytanie – brak możliwości uśredniania tego limitu do wymiaru miesięcznego. 

Trzeci warunek jest realizowany, jeżeli w umowie cywilnoprawnej nie będą przeważały cechy stosunku pracy, którym jest wykonywanie pracy określonego rodzaju osobiście przez pracownika na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, w zamian za co pracodawca wypłaca wynagrodzenie (art. 22 § 1 k.p.). Taka umowa może jednak zastrzegać konieczność świadczenia pracy przez nauczyciela osobiście, w sposób ciągły, w wyznaczonym miejscu i czasie (m.in. wyroki SN z 8 listopada 2018 r., sygn. akt III PK 110/17; z 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt II PK 153/14; z 28 marca 2017 r., sygn. akt II PK 15/16). Jeśli jej treść lub sposób wykonywania będzie wskazywał na jednakowe nasilenie cech wspólnych dla co najmniej dwóch różnych wzorców umownych, o jej typie (rodzaju) decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, a także okoliczności jej zawarcia (wyrok SN z 29 listopada 2017 r., sygn. akt I PK 358/16). 

 

2) Jak ustalić wymiar czasu pracy do umowy o pracę nauczyciela, o którym mowa w pytaniu 1, jeżeli godziny zajęć w ciągu semestru są różne w poszczególnych miesiącach, a łączny wymiar pracy w roku szkolnym 2019/2020 w wynosi liceum 142 godziny, zaś w studium – 50 godzin? Przykładowo, w I semestrze nauczyciel ma przewidziane łącznie do przepracowania 80 godzin, w tym: we wrześniu – 13 godzin, w październiku – 24 godziny, w listopadzie – 16 godzin, w grudniu – 20 godzin, a w styczniu tylko 7 godzin. Z kolei w studium liczba godzin pracy w I semestrze wynosi 20, w tym: we wrześniu – 11, w październiku – 4, w listopadzie – 0, w grudniu – 5, w styczniu – 0 godzin. W II semestrze rozkład godzin zajęć wygląda podobnie. Czy prawidłowe będzie zatrudnienie takiej osoby na umowę o pracę w liceum w wymiarze 1/10 lub 142/1664 etatu, jeżeli zgodnie z grafikiem liczba prowadzonych zajęć wynosi 142 godziny w 10-miesięcznym okresie rozliczeniowym (podstawowy czas pracy w okresie wrzesień – czerwiec wynosi 1664 godziny), natomiast w studium – 1/33 lub 50/1664 również przy 10-miesięcznym okresie rozliczeniowym? 

 

ODPOWIEDŹ

Jeżeli będzie zawierana z nauczycielem jedna umowa o pracę, wówczas wymiar czasu pracy powinien być zapisany w wymiarze 1/10 etatu dla obu szkół. Natomiast w przypadku dwóch umów o pracę, w tej z liceum powinno to być 3/40, a ze studium – 1/40 etatu.

UZASADNIENIE

Czas pracy nauczyciela szkoły niepublicznej ustala się wyłącznie na podstawie Kodeksu pracy, bez odnoszenia się do regulacji KN, w tym o tzw. pensum. W takim razie jego dzienna norma czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin, a tygodniowa – średnio 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Do umowy o pracę wpisuje się natomiast wymiar czasu pracy odpowiadający całemu etatowi albo jego części, wyrażonej 
w formie dziesiętnej lub ułamkowej. Czytelnik musi go ustalić adekwatnie do liczby umów o pracę zawieranych z nauczycielem. Gdy będzie to jedna umowa, wówczas wymiar czasu pracy obejmuje łącznie obie szkoły, czyli 192 godz., co daje średnio w roku szkolnym (od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r.) miesięcznie – 16 godz., a tygodniowo – 4 godz. W efekcie do umowy o pracę wpisuje 1/10 etatu. W przypadku dwóch odrębnych umów o pracę, w tej z liceum umieszcza 3/40 (0,075) wymiaru czasu pracy, skoro w całym roku szkolnym nauczyciel ma do przepracowania 142 godziny, co daje w roku szkolnym 2019/2020 średnio miesięcznie 12 godz., a tygodniowo – 3 godz. Z kolei w umowie ze studium wpisuje 1/40 (0,025) etatu, co wynika z 50 godz. do przepracowania rocznie, średnio 4 godz. miesięcznie i przeciętnie 1 godz. tygodniowo. 

Podstawowa długość okresu rozliczeniowego wynosi 4 miesiące, ale w każdym systemie czasu pracy, może być wydłużona do maksymalnie 12 miesięcy (art. 129 § 2 k.p.). Warunkiem wykonania takiej czynności jest istnienie obiektywnych, technicznych lub dotyczących organizacji pracy przyczyn. Musi być ona także poprzedzona uzgodnieniami z zakładową organizacją związkową, a jeśli jej u pracodawcy nie ma – z przedstawicielami pracowników (art. 150 § 3 k.p.).

 

3) Czy kwotę wynagrodzenia można określić w umowie nauczyciela jako stawkę godzinową i płacić za tyle godzin, ile w danym miesiącu zostało przepracowane, a w miesiącu, w którym nie świadczył (według planu) pracy nie wypłacać wynagrodzenia?

 

ODPOWIEDŹ

Wynagrodzenie zasadnicze może być ustalone godzinowo, lecz nauczyciel musi otrzymywać miesięcznie co najmniej ustawową płacę minimalną. W takiej wysokości należy mu się również wynagrodzenie za miesiące, w których zgodnie 
z rozkładem czasu pracy nie ma obowiązku świadczenia pracy. 

 

UZASADNIENIE

Wynagrodzenie za pracę ma być ustalone odpowiednio do rodzaju wykonywanej pracy i kwalifikacji wymaganych przy jej wykonywaniu, a także ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 § 1 k.p.). W jego skład wchodzi obowiązkowo wynagrodzenie zasadnicze, a także fakultatywnie inne elementy płacowe, np. dodatki czy premie. Wynagrodzenie zasadnicze może być określone w różnych formach, np. stałej stawki miesięcznej, godzinowo, prowizyjnie czy akordowo. Zatem Czytelnik ma prawo określić w umowie o pracę wynagrodzenie zasadnicze jako stawkę za godzinę pracy. 

Wysokość wynagrodzenia za pracę nie może być niższa w danym miesiącu od minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego adekwatnie do wielkości etatu (art. 6 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę). Przykładowo, jeżeli nauczyciel zostanie zatrudniony w wymiarze 1/10 etatu, wówczas w 2019 r. jego wynagrodzenie musi wynosić co najmniej 225 zł (1/10 x 2250 zł), a w 2020 r. – 260 zł (1/10 x 2600). Gdyby jego płaca była niższa od tych kwot, konieczne będzie uzupełnienie do poziomu minimum ustawowego. Jeśli natomiast powodem różnicy między wynagrodzeniem nauczyciela a wynagrodzeniem minimalnym będzie termin wypłat lub rozkład czasu pracy, przysługiwać mu będzie wyrównanie. Ustalając, czy pracownik ma zagwarantowaną minimalną płacę, pracodawca zlicza przysługujące mu składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, które zostały zaliczone do wynagrodzeń osobowych przez Główny Urząd Statystyczny (por. www.stat.gov.pl, Pojęcia stosowane w statystyce publicznej). Pomija jednak niektóre z nich, np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, dodatek za pracę w nocy, a od 1 stycznia 2020 r. – również dodatek za staż pracy (por. art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę). 

 

4. W jaki sposób nauczycielowi z poprzednich pytań obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop po rozwiązaniu umowy o pracę?

 

ODPOWIEDŹ

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy ustala się na powszechnych zasadach, określonych w § 14-19 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (dalej: rozporządzenie urlopowe). 

UZASADNIENIE

W celu ustalenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy pracodawca oblicza najpierw jego podstawę. Uwzględnia w niej składniki: 

• stałe w wysokości należnej nauczycielowi w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu,
• zmienne za okresy miesięczne – w średniej wysokości z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia ekwiwalentu, 
• zmienne za okresy dłuższe niż miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu – w średniej wysokości z tego okresu. 

Gdy przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy ekwiwalentu, poprzedzający miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełen miesiąc kalendarzowy albo pełne miesiące kalendarzowe, nauczycielowi nie będzie należało się wynagrodzenie, to przy ustalaniu tej podstawy pracodawca uwzględni najbliższe miesiące, za które to wynagrodzenie przysługiwało (§ 11 rozporządzenia urlopowego). 
Mając podstawę ekwiwalentu pracodawca musi następnie ustalić:

• ekwiwalent za 1 dzień urlopu, dzieląc podstawę przez współczynnik urlopowy, ustalony adekwatnie do wymiaru etatu,
• ekwiwalent za 1 godzinę urlopu, dzieląc stawkę ekwiwalentu za 1 dzień urlopu przez liczbę godzin odpowiadającą dobowej normie czasu pracy nauczyciela (zwykle 8 godz. – również przy zatrudnieniu a część etatu), 
• pełną wartość ekwiwalentu, mnożąc stawkę ekwiwalentu za 1 godzinę urlopu przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu.

 

5. Czy osoby bez wykształcenia pedagogicznego lub kursu pedagogicznego (prowadzące zajęcia np. nauki zawodu) można uznać za osobę wykonującą pracę nauczyciela i okres ich pracy należy wykazywać w raporcie ZUS RPA? Czy w tym raporcie wykazuje się nauczycieli zatrudnionych na podstawie zlecenia?

 

ODPOWIEDŹ

W ZUS RPA pracodawca wykazuje nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia, a także osoby, zatrudnione na umowach o pracę, niebędące nauczycielami, które posiadają przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć oraz przygotowaniem zawodowym zakwalifikowanym jako wystarczającym do prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego.

 

UZASADNIENIE

Nauczyciel może być zatrudniony do świadczenia pracy w szkole niepublicznej, jeżeli ma kwalifikacje, jakich wymaga się od nauczyciela szkoły publicznej (art. 10a ust. 1 w zw. z art. 91b ust. 2 pkt 1 KN). Może więc być to osoba, która posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli, przestrzega podstawowych zasad moralnych oraz spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Ma ona także spełniać warunki określone w posiada art. 10 ust. 5 pkt 2-5 KN, tj.:

• posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych,
• nie ma toczącego się przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowania dyscyplinarnego,
• nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, na potwierdzenie czego przedkłada informację z Krajowego Rejestru Karnego,
• nie był prawomocnie ukarany wciągu 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania albo wydalenia z zawodu nauczyciela,
• posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska. 

Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 6 w zw. 15 prawa oświatowego, w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest zatrudnienie w szkole niepublicznej, za zgodą kuratora oświaty, osoby niebędącej nauczycielem, która posiada przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć. Jest także dozwolone, za zgodą organu prowadzącego szkołę, przyjęcie osoby z przygotowaniem zawodowym zakwalifikowanym jako wystarczającym do prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego. W obu przypadkach nauczyciel musi spełniać warunki wymienione w pkt 2 i 3. Zatrudnia się go na podstawie Kodeksu pracy, co oznacza, że ma status pracownika (por. art. 2 k.p.). 

ZUS RPA to imienny raport miesięczny o przychodach ubezpieczonego/okresach pracy nauczycielskiej. Zasady jego wypełniania przedstawił ZUS w Poradniku dla płatników składek, Jak wypełnić i skorygować ZUS RPA, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl. Według jego wytycznych, pracodawca składa ten formularz za ubezpieczonych, których zatrudnił jako pracowników oraz na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Dokument ZUS RPA ma być złożony, jeśli w danym miesiącu pracownik wykonywał pracę nauczycielską w placówkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, czyli m.in. w niepublicznej szkole.
 

Podstawa prawna: art. 10 ust. 5 i ust. 8a, art. 10a, art. 91b ust. 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 2215); art. 2, art. 3, art. 22, art. 78 § 1, art. 129, art. 150 § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.); art. 104 ust. 4 ustawy z 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2245 ze zm.); art. 14 ust. 3, art. 15, art. 170 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.); art. 6-8 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 2177 ze zm.); art. 2 pkt 1 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 128); § 11, § 14-19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w  prawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.); § 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów (Dz.U z 2018 r. poz. 2485).