Jak prawidłowo zatrudnić nauczyciela w szkole niepublicznej

1) Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług edukacyjnych. Ma dwie szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej: liceum zaoczne i studium zawodowe, w których pełni również obowiązki dyrektora. Czy zatrudniając nauczyciela, który równocześnie będzie prowadził zajęcia w obu placówkach powinna zawrzeć z nim dwie umowy o pracę? Czy mogą to być umowy zlecenia? Jeśli tak, to czy limit pracy wynoszący 4 godziny tygodniowo dotyczy prowadzenia zajęć w danym tygodniu (zjazdy są dwa-trzy razy w tygodniu, w systemie sobotnio-niedzielnym, co daje 8 lub 12 godzin miesięcznie), czy też można go uśrednić, przyjmując, że miesiąc ma przeciętnie 4 tygodnie, a limit prowadzonych zajęć wynosi 16 godzin miesięcznie, z uwzględnieniem tygodni bez zajęć? Czy ten limit dotyczy osobno każdej szkoły?

 

ODPOWIEDŹ 

O liczbie umów o pracę zawieranych z nauczycielem, który ma wykonywać pracę dla dwóch szkół niepublicznych rozstrzyga to, komu przysługuje status pracodawcy. Umowa zlecenie jest dopuszczalna wyłącznie przy spełnieniu warunków ustawowych, co w przypadku Czytelnika nie ma miejsca. Czterogodzinny limit prowadzenia zajęć na podstawie takiej umowy dotyczy wyłącznie tygodnia i nie można go uśredniać do wymiaru miesięcznego. Jest on przypisany do umowy cywilnoprawnej, bez względu na liczbę szkół niepublicznych nią objętych.  

UZASADNIENIE

Z dniem 1 września 2019 r. szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej (z wyjątkiem artystycznych) stały się szkołami niepublicznymi (art. 104 ust. 4 ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw). Podstawową formą zatrudniania nauczycieli w tego rodzaju placówkach jest umowa o pracę, przygotowana i realizowana zgodnie z przepisami kodeksu pracy (dalej k.p.). Umowa zlecenia (lub inna cywilnoprawna) może być zawarta jedynie przy spełnieniu ściśle określonych wymagań ustawowych. Tak stanowi art. 10a Karty Nauczyciela (dalej: KN). Jest to jeden z nielicznych przepisów KN, który stosuje się do nauczycieli w szkołach niepublicznych. Listę pozostałych regulacji zawiera art. 91b ust. 2 KN, ale żadna z nich nie odnosi się do zagadnień, o które pyta Czytelnik.

Odpowiedź na pytanie o liczbę umów o pracę zależy od statusu pracodawcy. Posiada go szkoła niepubliczna, jeśli jest samodzielna organizacyjnie i majątkowo oraz gdy zatrudnia pracowników we własnym imieniu (por. art. 3 k.p. i wyrok WSA w Warszawie z 18 listopada 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 102/15). Jeżeli natomiast szkoła nie spełnia tych wymagań, a zatrudnienia dokonuje np. organ prowadzący tę szkołę we własnym imieniu, wówczas to on jest pracodawcą (por. wyrok SN z 14 czerwca 2006 r., sygn. akt I PK 231/05, OSNAPiUS 2007/13-14/183). Na podstawie informacji przedstawionych przez Czytelnika można założyć, że to on dysponuje statusem pracodawcy jako organ prowadzący obie szkoły niepubliczne w ramach świadczenia usług edukacyjnych. W efekcie ma prawo zawrzeć jedną umowę o pracę dla nauczyciela. Powinien w niej określić:
•    dwa miejsca wykonywania pracy (liceum i studium), 
•    dwa różne stanowiska pracy,
•    łączny wymiar czasu pracy dla obu stanowisk pracy, nieprzekraczający jednego całego etatu; wymiar czasu ma być podzielony między oba stanowiska pracy w rozkładach czasu pracy (art. 129 § 3 k.p.). 

Gdyby pracodawcą była odrębnie każda z prowadzonych przez Czytelnika szkół, wtedy konieczne byłyby dwie osobne umowy o pracę.

Odpowiedź na pytanie o dopuszczalność zawarcia umowy zlecenia w okolicznościach opisanych przez Czytelnika jest uzależniona od tego, czy są zrealizowane łącznie kryteria zapisane w art. 10a ust. 2-3 KN w wersji obowiązującej od 1 stycznia 2019 r. W myśl tego przepisu dozwolone jest zawarcie innej umowy (np. zlecenia) niż umowa o pracę, gdy: 
•    nauczyciel spełnia wymagania z art. 10 ust. 5 pkt 3-4 i ust. 8a KN, 
•    nauczyciel prowadzi zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, 
•    w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. 

Pierwszy warunek jest spełniony, gdy nauczyciel przedstawi przed nawiązaniem stosunku prawnego zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne ani nie był skazany prawomocnym wyrokiem w takich okolicznościach. O wykonaniu drugiego warunku można mówić jedynie wtedy, gdy tygodniowo liczba zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami nie przekroczy 4 godzin. Nie ma żadnych odstępstw od tej zasady, co oznacza w przypadku Czytelnika brak realizacji tego wymagania i tym samym niedopuszczalność zawarcia umowy zlecenia. Powoduje to także – odpowiadając na kolejne pytanie – brak możliwości uśredniania tego limitu do wymiaru miesięcznego. 

Trzeci warunek jest realizowany, jeżeli w umowie cywilnoprawnej nie będą przeważały cechy stosunku pracy, którym jest wykonywanie pracy określonego rodzaju osobiście przez pracownika na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, w zamian za co pracodawca wypłaca wynagrodzenie (art. 22 § 1 k.p.). Taka umowa może jednak zastrzegać konieczność świadczenia pracy przez nauczyciela osobiście, w sposób ciągły, w wyznaczonym miejscu i czasie (m.in. wyroki SN z 8 listopada 2018 r., sygn. akt III PK 110/17; z 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt II PK 153/14; z 28 marca 2017 r., sygn. akt II PK 15/16). Jeśli jej treść lub sposób wykonywania będzie wskazywał na jednakowe nasilenie cech wspólnych dla co najmniej dwóch różnych wzorców umownych, o jej typie (rodzaju) decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, a także okoliczności jej zawarcia (wyrok SN z 29 listopada 2017 r., sygn. akt I PK 358/16). 

 

2) Jak ustalić wymiar czasu pracy do umowy o pracę nauczyciela, o którym mowa w pytaniu 1, jeżeli godziny zajęć w ciągu semestru są różne w poszczególnych miesiącach, a łączny wymiar pracy w roku szkolnym 2019/2020 w wynosi liceum 142 godziny, zaś w studium – 50 godzin? Przykładowo, w I semestrze nauczyciel ma przewidziane łącznie do przepracowania 80 godzin, w tym: we wrześniu – 13 godzin, w październiku – 24 godziny, w listopadzie – 16 godzin, w grudniu – 20 godzin, a w styczniu tylko 7 godzin. Z kolei w studium liczba godzin pracy w I semestrze wynosi 20, w tym: we wrześniu – 11, w październiku – 4, w listopadzie – 0, w grudniu – 5, w styczniu – 0 godzin. W II semestrze rozkład godzin zajęć wygląda podobnie. Czy prawidłowe będzie zatrudnienie takiej osoby na umowę o pracę w liceum w wymiarze 1/10 lub 142/1664 etatu, jeżeli zgodnie z grafikiem liczba prowadzonych zajęć wynosi 142 godziny w 10-miesięcznym okresie rozliczeniowym (podstawowy czas pracy w okresie wrzesień – czerwiec wynosi 1664 godziny), natomiast w studium – 1/33 lub 50/1664 również przy 10-miesięcznym okresie rozliczeniowym? 

 

ODPOWIEDŹ

Jeżeli będzie zawierana z nauczycielem jedna umowa o pracę, wówczas wymiar czasu pracy powinien być zapisany w wymiarze 1/10 etatu dla obu szkół. Natomiast w przypadku dwóch umów o pracę, w tej z liceum powinno to być 3/40, a ze studium – 1/40 etatu.

UZASADNIENIE

Czas pracy nauczyciela szkoły niepublicznej ustala się wyłącznie na podstawie Kodeksu pracy, bez odnoszenia się do regulacji KN, w tym o tzw. pensum. W takim razie jego dzienna norma czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin, a tygodniowa – średnio 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Do umowy o pracę wpisuje się natomiast wymiar czasu pracy odpowiadający całemu etatowi albo jego części, wyrażonej 
w formie dziesiętnej lub ułamkowej. Czytelnik musi go ustalić adekwatnie do liczby umów o pracę zawieranych z nauczycielem. Gdy będzie to jedna umowa, wówczas wymiar czasu pracy obejmuje łącznie obie szkoły, czyli 192 godz., co daje średnio w roku szkolnym (od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r.) miesięcznie – 16 godz., a tygodniowo – 4 godz. W efekcie do umowy o pracę wpisuje 1/10 etatu. W przypadku dwóch odrębnych umów o pracę, w tej z liceum umieszcza 3/40 (0,075) wymiaru czasu pracy, skoro w całym roku szkolnym nauczyciel ma do przepracowania 142 godziny, co daje w roku szkolnym 2019/2020 średnio miesięcznie 12 godz., a tygodniowo – 3 godz. Z kolei w umowie ze studium wpisuje 1/40 (0,025) etatu, co wynika z 50 godz. do przepracowania rocznie, średnio 4 godz. miesięcznie i przeciętnie 1 godz. tygodniowo. 

Podstawowa długość okresu rozliczeniowego wynosi 4 miesiące, ale w każdym systemie czasu pracy, może być wydłużona do maksymalnie 12 miesięcy (art. 129 § 2 k.p.). Warunkiem wykonania takiej czynności jest istnienie obiektywnych, technicznych lub dotyczących organizacji pracy przyczyn. Musi być ona także poprzedzona uzgodnieniami z zakładową organizacją związkową, a jeśli jej u pracodawcy nie ma – z przedstawicielami pracowników (art. 150 § 3 k.p.).

 

3) Czy kwotę wynagrodzenia można określić w umowie nauczyciela jako stawkę godzinową i płacić za tyle godzin, ile w danym miesiącu zostało przepracowane, a w miesiącu, w którym nie świadczył (według planu) pracy nie wypłacać wynagrodzenia?

 

ODPOWIEDŹ

Wynagrodzenie zasadnicze może być ustalone godzinowo, lecz nauczyciel musi otrzymywać miesięcznie co najmniej ustawową płacę minimalną. W takiej wysokości należy mu się również wynagrodzenie za miesiące, w których zgodnie 
z rozkładem czasu pracy nie ma obowiązku świadczenia pracy. 

 

UZASADNIENIE

Wynagrodzenie za...