Jak rozliczyć dochód rozwiedzionych rodziców

Odpowiedź

Każdy rodzic rozwiedziony wychowujący dziecko naprzemiennie może rozliczać swoje dochody za dany rok podatkowy jako osoba samotnie wychowująca dziecko, a to oznacza że oboje rozwiedzeni rodzice mogą zapłacić niższy podatek bowiem podatek w rozliczeniu rocznym oblicza się w podwójnej wysokości od połowy dochodów.

Uzasadnienie

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

1. małoletnie,
2.  bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3. do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej
   – podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

Należy podkreślić prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących małoletnie dzieci od spełnienia łącznie następujących warunków:

• posiadania statusu osoby samotnie wychowującej dziecko,
• wychowywania samotnie w roku podatkowym dzieci (dziecka),
• nieuzyskiwania przez rodzica i dziecko (dzieci) przychodów/dochodów, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych,
• nieuzyskiwania przez pełnoletnie dzieci (dziecko) dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej.

Z pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby) zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny. Przepis art. 6 ust. 4 tej ustawy wymienia enumeratywnie osoby, którym przysługuje status osób samotnie wychowujących dzieci, odwołując się zarówno do statusu cywilnoprawnego osoby wychowującej dzieci (panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik), jak również do tego, że osoba ta musi faktycznie wychowywać dzieci samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców. Jest to więc taka osoba, która stale troszczy się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka, bez udziału (wsparcia) drugiej osoby.
Wobec tego wykładnia przytoczonych przepisów, nie pozwala na ograniczenie statusu osoby samotnie wychowującej dzieci wyłącznie do jednego z rodziców, bowiem przepis wskazuje tylko, że rodzic chcący skorzystać z ulgi, musi „w roku podatkowym samotnie wychowywać dzieci”. Ustawodawca, nowelizując ustawę od 1 stycznia 2011 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1478) zrezygnował z legalnej definicji pojęcia „osoby samotnie wychowującej dzieci” oraz nadał nowe brzmienie art. 6 ust. 4 ustawy, którym określił kryteria uznania „osobę samotnie wychowującą dzieci”. Zauważyć, także należy że został także wykreślony zapis, że za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się „jednego z rodziców”.

WAŻNE: Na podstawie obecnego stanu prawnego status osoby „samotnie wychowującej dzieci” może mieć każde z rodziców spełniających pozostałe kryteria określone w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przepis ten uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego od samotnego wychowywania dziecka w roku podatkowym. Samotne wychowywanie nie musi przy tym mieć miejsca przez cały rok podatkowy. Taka treść z przepisu tego nie wynika. Wystarczające jest zatem, aby stan taki w roku podatkowym zaistniał. 
Rozwiedzeni małżonkowie, którzy uzyskali możliwość wykonywania władzy rodzicielskiej (bez pozbawienia albo ograniczenia władzy rodzicielskiej) w taki sposób, aby:

1. dziecko spędzało z nimi po połowie umówionego czasu w roku,
2. rodzic opiekujący się w tym czasie dzieckiem czynnie uczestniczy w opiece nad dzieckiem i jego wychowaniu, a także organizuje dziecku przestrzeń życiową, która umożliwia mu wspólne zamieszkiwanie i codzienne funkcjonowanie,
3. rodzic opiekujący się dzieckiem zmierza do maksymalnej w danych warunkach ochrony dobra dziecka,
   – realizują oddzielnie te zadania, a przy tym każde z rodziców w swoim czasie samodzielnie wykonuje obowiązki wychowawcze.

Należy podkreślić, że ulga ma na celu umożliwienie preferencyjnego rozliczenia podatkowego dla tych osób, które w roku podatkowym doświadczyły samotnej, samodzielnej pieczy nad dzieckiem i jego wychowywania. Cel ten wpisuje się w idee polityki prorodzinnej Państwa, która na gruncie prawa podatkowego realizowana m.in. odliczenia od podatku dochodowego od osób fizycznych, czy zwolnienia podatkowe w podatku od spadków i darowizn.
W wyroku III SA/Wa 2835/16 Sąd stwierdził, że „zgodnie z art. 71 ust. 1 Konstytucji RP Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Co prawda wychowywanie dzieci w rodzinach niepełnych nie jest stanem pożądanym, jednak w zmieniających się realiach społecznych, należy uwzględnić szczególną ochronę i pomoc Państwa wobec takich rodzin, np. poprzez umożliwienie rodzicom samotnie wychowującym dzieci skorzystanie z ulgi podatkowej. Nie jest przy tym konieczne, aby drugi z rodziców był w tym czasie wyeliminowany z opieki i wychowania dzieci, taki bowiem warunek przeczyłby polityce prorodzinnej Państwa zmierzającej do systemowego wsparcia rodziców w wychowaniu dzieci, zwłaszcza w samotnym wychowaniu dzieci. Samotne wychowywanie dzieci przez cały rok podatkowy w rozumieniu, jakie nadaje temu pojęciu Minister Finansów w zaskarżonej interpretacji mogłoby być zrealizowane jedynie w odniesieniu do wdów, wdowców i osób rozwiedzionych, którym przyznano wyłączną władzę rodzicielską, tymczasem art. 6 ust. 4 ustawy na równi przyznaje ulgę wszystkim rodzicom i opiekunom prawnym wychowującym dzieci samotnie, niezależnie od przyczyny pozostawania cywilnie w stanie wolnym”.
Wobec tego należy zauważyć, że nie każda osoba stanu wolnego mająca dzieci jest osobą samotnie wychowującą dziecko. Jednakże rozwiedzionego małżonka wychowującego naprzemiennie z byłem małżonkiem dziecko w roku podatkowym należy uznać za „samotnie wychowującego dziecko”, ponieważ w oznaczonym czasie samodzielnie zajmuje się dzieckiem i w tym czasie faktycznie wychowuje dziecko bez udziału drugiego z rodziców. 
Podkreślić należy, że oboje z rodziców sprawują opiekę na dzieckiem oddzielnie, w innym miejscu, każde w swoim ustalonym czasie danego roku podatkowego, zatem każde z rodziców ma prawo skorzystania z preferencyjnego opodatkowania wynikającego z art. 6 ust. 4 ustawy.
Należy podkreślić, że Sąd Najwyższy w wyroku II FSK 752/18 z 20 lutego 2020 roku utrzymał podzielił stanowisko Sądu wyrażone w wyroku sygn. akt. III  SA/Wa 2835/2016.
Zatem, rozliczając swoje dochody z dzieckiem jako „samotnie wychowujący” ile może zyskać rozwiedziony rodzic wychowujący dziecko naprzemiennie z drugim rodzicem?

Przykład
Rodzic „samotnie wychowujące dziecko” osiągnęło dochody w 2019 roku w wysokości – 150 000 zł
Pracodawca potrącił:
– podatek w wysokości – 17 151,00 zł
– ZUS w wysokości – 19 771,17 zł
– składa zdrowotna wyniosła – 11 720,59 zł
Razem dochód netto za 2019 rok wyniósł – 101 357,24 zł
1. Z rozliczenia rocznego PIT37 za 2019 roku w sytuacji gdy rodzic będzie rozliczał się indywidualnie wyniknie podatek do zapłaty w kwocie 614,00 zł.
I.
1. Dochód za 2019 rok – 150 000 zł,
2. Minus składki ZUS – 19 771,71 zł,
Dochód rodzica po odliczeniu wyniósł – 130 228,83 zł
II.
Obliczony podatek rodzica rozliczającego się indywidualnie wynosi:
Pierwszy próg podatkowy – 85 528 zł x 17,75% (stawka podatku w 2019 rok) 
= 15 181,22 zł,
Drugi próg podatkowy – od nadwyżki 85 528 zł x 32% (stawka podatku w  2019 r.):
130 228,83 zł – 85 528 zł =  w zaokrągleniu 44 701 zł x 32% = 14 304,32 zł 
Obliczony podatek wynosi: 15 181,22 zł + 14 304,32 zł = 29 485,54 zł
III.
Od podatku należy odliczyć składki na ubezpieczeni zdrowotne tj. 11 720,59 zł 
: 29 485,54 zł – 11 720,59 zł = 17 764,97 zł
Po zaokrągleniu podatek należny za rok 2019 wynosi: 17 765 zł
IV.
Obliczenie kwoty podatku do zapłaty bądź zwrotu:
Podatek pobrany i zapłacony przez pracodawcę w roku 2019 wynosił  17 151 zł,
Podatek należy wynikający z rozliczenia rocznego (jako osoby rozliczającej się indywidualnie) wynosi – 17 765 zł,
Zatem, różnica pomiędzy zapłaconym 17 151 zł, a należnym podatkiem  17 765 zł wynosi 614 zł i stanowi kwotę do zapłaty przez rodzica rozliczającego się indywidualnie.
Z rozliczenia rocznego PIT37 za 2019 roku w sytuacji, gdy rodzic będzie rozliczał się jako „osoba samotnie wychowująca dziecko” podatek za rok 2019 wyniesie 10 298,00 zł.
Mając na uwadze fakt, iż podatek za rok 2019 został potrącony w kwocie 17 151,00 zł, to kwota 6853,00 zł będzie stanowiła kwotę do zwrotu rodzicowi, który rozlicza się jako „osoba samotnie wychowująca dziecko”. Wynika, to z rozliczenia:
I.
1. Dochód za 2019 rok – 150 000 zł,
2. Minus składki ZUS – 19 771,71 zł,
Dochód rodzica po odliczeniu wyniósł – 130 228,83 zł
II.
Rodzic, jako „osoba samotnie wychowująca dziecko” dochód po odliczeniu oblicza  w podwójnej wysokości od połowy dochodów, zatem w zaokrągleniu:
130 228,83 zł : 2 = 65 114 zł
III.
Obliczony podatek na dwie osoby wynosi:
65 114 zł x 17,75% (stawka podatku za 2019 rok) = 11 557,75 zł – 548,30 zł (kwota zmniejszająca podatek) = 11 009,44 zł x 2 = 22 018,88 zł
IV.
Od podatku należy odliczyć składki na ubezpieczeni zdrowotne tj. 11 720,59 zł:
22 018,88 zł – 11 720,59 zł = 10 298,29 zł
Po zaokrągleniu podatek należny za rok 2019 wynosi: 10 298 zł.
V.
Obliczenie kwoty podatku do zapłaty bądź zwrotu:
Podatek pobrany i zapłacony przez pracodawcę w roku 2019 wynosił – 17 151 zł,
Podatek należy wynikający z rozliczenia rocznego ( jako osoby samotnie wychowującej dziecko) wynosi – 10 298 zł,
Zatem, różnica pomiędzy zapłaconym, a należnym podatkiem wynosi 6853 zł i stanowi kwotę do zwrotu rodzicowi „samotnie wychowującemu dziecko”.
Zatem rodzic, który ma orzeczoną naprzemienną opiekę nad dzieckiem może skorzystać z rozliczenia podatkowego jako „osoba samotnie wychowująca dziecko” zaznaczając krzyżyk , w zeznaniu podatkowym PIT37 w pkt 6 jako wybór sposobu opodatkowania, w kwadracie nr 4. 

 

Podstawa prawna: art. 3 ust. 1, art. 6 ust. 4, art. 45 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 z późn.zm.).