Wydłużenie dobowego czasu pracy pracowników

Odpowiedź

Tak, pracodawca może skorzystać z uprawnienia do okresowej zmiany systemu czasu pracy, pod warunkiem, że należy do grupy przedsiębiorstw wskazanych w tarczy antykryzysowej.

Uzasadnienie

Rozwiązania przewidziane w tarczy antykryzysowej mają na celu łagodzenie skutków kryzysu wywołanego epidemią COVID-19. Wprowadzają nadzwyczajne regulacje dotyczące czasu pracy, które mają zastosowanie do pracodawców prowadzących działalność szczególnie istotną dla funkcjonowania państwa i zapewnienia obywatelom dostępności podstawowych dóbr. Chodzi przede wszystkim o ograniczenie praw pracowniczych regulowanych powszechnie obowiązującymi przepisami o czasie pracy. 
W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracodawca może, na czas oznaczony nie dłuższy niż do czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii: zmienić system lub rozkład czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji; polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji; zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę; czy polecić pracownikowi realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Z prawa do zmiany systemu lub rozkładu czasu pracy mogą jednak skorzystać pracodawcy zatrudniający pracowników:

• w przedsiębiorstwie prowadzącym działalność polegającą na zapewnieniu funkcjonowania:
  – systemów i obiektów infrastruktury krytycznej w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym,
  – sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych w rozumieniu art. 3 pkt 11a i 11b ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne;
• w przedsiębiorstwie będącym podwykonawcą lub dostawcą, którzy nie są częścią infrastruktury krytycznej, o której mowa powyżej, ale są kluczowi dla zachowania ciągłości działania infrastruktury krytycznej;
• zapewniających funkcjonowanie stacji paliw płynnych w rozumieniu art. 3 pkt 10h ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne oraz stacji gazu ziemnego w rozumieniu art. 2 pkt 26 ustawy z 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych;
• u przedsiębiorcy, w stosunku do którego wydano polecenie (polecenie wydane przez wojewodę, ministra właściwego do spraw zdrowia oraz Prezesa Rady Ministrów);
• w przedsiębiorstwie pełniącym funkcję sprzedawcy z urzędu w rozumieniu art. 3 pkt 29 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne;
• na obszarze lub na terenie obiektu ważnego dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa;
• w przedsiębiorstwie prowadzącym działalność polegającą na świadczeniu czynności bankowych w rozumieniu art. 5 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe;
• w przedsiębiorstwie prowadzącym obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych kategorii A;
• u przedsiębiorcy prowadzącego działalność w sektorze rolno-spożywczym związaną z wytwarzaniem lub dostarczaniem żywności.

Wskazany art. 15x 1 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, pozwala na objęcie pracowników innym systemem czasu pracy niż dotychczas stosowany. Zmiana systemu czasu pracy nie może polegać na dowolnym ustaleniu wymiaru czasu pracy pracownika. Pracodawca, zmieniając system, powinien posługiwać się katalogiem systemów czasu pracy określonym w kodeksie pracy. Dodatkowo, pracodawca wprowadzający takie zmiany, powinien brać pod uwagę zakres zastosowania poszczególnych systemów – w szczególności dotyczy to właśnie równoważnego systemu czasu pracy.
System równoważnego czasu pracy może być stosowany jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. W systemie tym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Przepis wprowadzający szczególne uprawnienia (wybranej grupy) pracodawców, nie określił trybu wprowadzenia zmian w zakresie m.in. zmiany systemu czasu pracy (jak ma to miejsce w przepisach kodeksu pracy). W związku z celem tarczy antykryzysowej i pilną koniecznością zastosowania omawianych uprawnień, tryb zmiany systemu czasu pracy wskazany w kodeksie pracy nie będzie miał tu zastosowania. Przyjmuje się zatem, że właściwą podstawą wprowadzenia zmian w tym przypadku będzie wydanie przez pracodawcę polecenia w każdej formie (pisemnej, ustnej, a także dorozumianej), o ile wyraźnie będzie określać jego zamiar. 

Podstawa prawna: art. 15x ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 z późn.zm.); art. 135 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1320).