Miejsce świadczenia pracy

Odpowiedź

Miejsce świadczenia pracy pracownika mobilnego oznaczające pewien obszar jego aktywności zawodowej musi odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy. Ma być to obszar, w którym pracownicy mobilni będą na stałe zobowiązani do przemieszczania się, będą wykonywać swoje obowiązki na tym właśnie obszarze. Należy jednak pamiętać, że „miejsce wykonywania pracy” powinno być możliwie dookreślone (np. wyszczególnione kraje europejskie) oraz powinno odpowiadać rodzajowi wykonywanej pracy.

Uzasadnienie

Samo pojęcie „miejsca pracy” nie zostało zdefiniowane w Kodeksie pracy. Pod pojęciem „miejsce wykonywania pracy” należy rozumieć bądź stały punkt w znaczeniu geograficznym, bądź pewien obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób. Miejsce świadczenia pracy może też zostać określone za pomocą siedziby pracodawcy lub położenia jego jednostek organizacyjnych (oddziałów), czy miejsc prowadzenia przez pracodawcę robót/zadań. Miejscem wykonywania pracy przez pracowników mobilnych jest określony w umowie obszar, na którym wykonują swoje obowiązki – obszar, po którym będą się oni poruszać ze względu na rodzaj umówionej pracy. 

W orzecznictwie wielokrotnie podkreślono złożoność pojęć „miejsce pracy” oraz „miejsce wykonywania pracy”.

Zdaniem WSA w Gdańsku, określenie w umowie o pracę miejsca wykonywania pracy może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych. Należy przyjąć, że istotą tak zwanego „ruchomego” (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie – w uzgodnionych granicach – musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą (wyrok z 17 stycznia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 941/17).

Jak wynika z wyroku SN, sformułowanie „miejsce pracy” rozumiane jest jako jednostka przestrzeni, gdzie pracownik stale (z reguły) rozpoczyna i kończy codzienną pracę. Nie musi to być przy tym miejsce, w którym pracodawca ma swą siedzibę. Od tak określonego miejsca pracy, będącego jednym z elementów treści umowy o pracę, odróżnia się miejsce wypełniania obowiązków pracowniczych, czyli wykonywania poszczególnych czynności, które składają się na dany rodzaj pracy. Mówiąc o „miejscu wyznaczonym do wykonywania poszczególnych czynności przez pracownika” należy mieć na myśli każde miejsce wskazane przez pracodawcę w ramach jego uprawnień kierowniczych. Ponadto dopuszcza się możliwość oznaczenia w treści umowy o pracę miejsca wykonywania pracy w sposób zmienny, przy czym w tym wypadku zmienność miejsca pracy musi wynikać z samego charakteru (rodzaju) pełnionej pracy. 

Dotyczy to przykładowo kierowców, serwisantów, personelu latającego, kolejarzy czy przedstawicieli handlowych. Specyfika ich pracy, konieczność ciągłego przemieszczania się w przestrzeni i przebywania w różnych miejscach oddalonych od siedziby pracodawcy, skutkuje możliwością ustalenia w umowie o pracę „miejsca wykonywania pracy” przez wskazanie jakiegoś ściśle określonego obszaru geograficznego. Pod pojęciem miejsca pracy rozumie się także pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym ma nastąpić dopełnienie świadczenia pracy (wyrok SN z 30 maja 2017 r., sygn. akt I PK 171/16).

Określenie w umowie o pracę miejsca pracy czy miejsca wykonywania pracy ma istotne znaczenie ze względu na regulacje dotyczące podróży służbowych pracownika. Przy niewłaściwym, nieprecyzyjnym określeniu ww. sformułowań, pracodawca musi liczyć się z wątpliwościami dotyczącymi charakteru poszczególnych wyjazdów pracownika. Podczas ustalania czy pracownik faktycznie przebywał w podróży służbowej, czy też nie, koniecznie należy zwrócić uwagę również na zakres jego obowiązków służbowych.

Otóż, zdaniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, podróż służbowa nie jest tym samym, co wykonywanie pracy. Polecone pracownikowi do wykonania w podróży służbowej zadanie służbowe różni się od pracy „określonego rodzaju”, do wykonywania, której pracownik zobowiązuje się w ramach stosunku pracy. Regulacje dotyczące podróży służbowych (art. 775 k.p.) wskazują na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter takich podróży i zadań. Ze względu na przedmiot podróży służbowej istotne jest to, że pracownik ma wykonywać czynności pracownicze wyznaczone do zrealizowania w poleceniu pracodawcy, które nie powinno należeć do zwykłych, umówionych czynności pracowniczych (wyrok SA w Poznaniu z 27 lipca 2016 r., sygn. akt III AUa 1296/15).

W związku z powyższym, swoboda w ustalaniu miejsca świadczenia pracy zezwala na takie ukształtowanie miejsca świadczenia pracy, by obejmowało ono pewien obszar geograficzny, a nie stały punkt, czy stałe punkty. Miejsce świadczenia pracy pracownika mobilnego oznaczające pewien obszar jego aktywności zawodowej musi odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy. Ma zatem być to obszar, w którym pracownicy mobilni będą na stałe zobowiązani do przemieszczania się, będą wykonywać swoje obowiązki na tym właśnie obszarze.

Nie będzie zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach/obszarach geograficznych, gdy w zakresie jego obowiązków służbowych jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach/ obszarach geograficznych. Pracownicy mobilni nie wykonują incydentalnie zadania związanego z oddelegowaniem poza miejsce pracy, lecz ich charakter pracy wymusza nieustanne przebywanie w trasie (por. uchwała SN 7 sędziów z 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08, OSNP 2009/13-14/166).

 

Podstawa prawna: art. 22, 29 §1, 775 §1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1320).