Odpowiedź
Niewykorzystany urlop w roku jego przysługiwania z dniem 1 stycznia roku następnego urlop staje się urlopem zaległym. Urlop zaległy pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi do 30 września następnego roku kalendarzowego. Mając na uwadze orzecznictwo sądowe pracodawca ma prawo do wysłania pracownika na urlop zaległy nawet bez jego zgody. Zatem, w obecnym czasie uzasadnionym jest wysłanie pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy.
Uzasadnienie
Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Co do zasady pracownik powinien więc wykorzystać urlop do końca roku kalendarzowego, w którym nabył do niego prawo.
WAŻNE: Urlop powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów. Jeżeli pracodawca nie sporządza planu urlopu – jest to możliwe w sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa albo gdy zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę – wówczas pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem.
Ustalając termin wykorzystania urlopu pracodawca obowiązany jest wziąć pod uwagę wniosek pracownika i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Zatem, pracodawca powinien zadbać o to, aby pracownik wykorzystał cały przysługujący mu urlop za dany rok (z wyjątkiem tzw. urlopu na żądanie, którego nie obejmuje się planem urlopów i z którego pracownik może skorzystać bez wcześniejszego uzgadniania terminu z pracodawcą).
Kodeks pracy reguluje przypadki, kiedy przysługujący urlop wypoczynkowy może nie zostać wykorzystany w danym roku kalendarzowy. Należą do nich okoliczności:
- przesunięcie urlopu na wniosek pracownika lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy,
- przesunięcie urlopu, jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy,
- niemożność wykorzystania urlopu z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby
- odwołanie pracownika z urlopu.
Powyższe okoliczności usprawiedliwiają pracodawcę za wykorzystanie przez pracownika urlopu w terminie późniejszym niż do końca danego roku kalendarzowego.
Dodać trzeba, że jeżeli do 31 grudnia pracownik nie wykorzysta urlopu za dany rok, to z dniem 1 stycznia kolejnego roku urlop ten stanie się urlopem zaległym, który pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi w do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Dodatkowo, urlopem zaległym może stać się także również urlop dodatkowy, do którego pracownik nabywa prawo na podstawie przepisów szczególnych, np. dodatkowy urlop przysługujący pracownikom niepełnosprawnym. I analogicznie, jeżeli pracownik nie wykorzysta urlopu dodatkowego do końca roku w którym nabył do niego prawo, to z dniem 1 stycznia kolejnego roku urlop ten stanie się urlopem zaległym, którego należy udzielić pracownikowi do 30 września roku następnego.
Zatem, co do zasady urlop powinien być udzielany najpóźniej do końca września następnego roku. Jednakże, z normy zawartej w art. 168 Kodeksu nie da się wywieść warunku, że udzielnie zaległego urlopu zależne jest od zgody pracownika. Warunek taki nie został zawarty w tym przepisie. Zauważyć należy, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad i jednocześnie pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.
Zatem w sytuacji, gdy pracownik posiada zaległy urlop, pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystania takiego urlopu, lecz musi udzielić pracownikowi urlopu zaległego w określonym terminie. Zatem, pracodawca ma prawo jednostronnie wyznaczyć pracownikowi termin wykorzystania zaległego urlopu (wyrok SN z 24 stycznia 2006 r., sygn. akt I PK 124/05).
WAŻNE: Mając na uwadze obecny czas związany z epidemią pracodawca na podstawie art. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie pracy poza miejscem stałego jej wykonywania tj. wykonywanie pracy zdalnie.
Jednakże, jeśli pracodawca uzna, że nie ma potrzeby organizacji takiej pracy, to może wysłać w tym czasie pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy.
Podstawa prawna: art. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 roku, poz.374); art. 152 § 2, art. 164, art. 165, art. 166, art. 167, art. 168 ustawy z 26 czerwca 1974 roku Kodeksu pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 z późn.zm.).
