ODPOWIEDŹ
Nie, zawarte w zakazie konkurencji prawo do ograniczenia pracownika do nie podejmowania pracy po ustaniu zatrudnienia może obejmować tylko firmy konkurencyjne dla jego byłego pracodawcy. Zakaz pracy gdziekolwiek jest na gruncie polskiego prawa pracy niedopuszczalny.
UZASADNIENIE
Prawo pracy dopuszcza istnienie w stosunkach między pracownikiem a pracodawcą zakazu konkurencji. Może on zostać zawarty zarówno w czasie trwania stosunku pracy jak też i po jego zakończeniu. Jeśli strony zawrą umowę o zakazie konkurenci w trakcie zatrudnienia to polega ona na tym, że pracownik zobowiązuje się do niepodejmowania działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy.
Szczegółowy zakres tego ograniczenia określa oczywiście umowa zawarta przez pracownika i pracodawcę. Dla jego funkcjonowania kluczowe znaczenie ma określenie „działalność konkurencyjna”. Jak orzekł w wyroku z 8 maja 2002 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt: I PKN 221/01): „Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej musi być odniesiony do przedmiotu działalności pracodawcy określonego w przepisach prawa lub w postanowieniach aktów założycielskich, statutów lub umów tworzących dany podmiot prawa, wobec czego umowa o zakazie konkurencji nie może zawierać postanowień, które zobowiązywałyby pracownika do niepodejmowania działalności niepokrywającej się z przedmiotem działalności pracodawcy.”
Z kolei w uzasadnieniu do tego orzeczenia stwierdzono, że (...) w myśl art. 1011 § 1 k.p. regulującego istotę zakazu konkurencji umowy tego typu polega na tym, że pracownik zobowiązuje się do niepodejmowania działalności pokrywającej się - chociażby w części - z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy, która to działalność naruszałaby interes pracodawcy lub mu zagrażała.
WAŻNE: Działania pracownika, które mogą być uznane za konkurencyjne mogą być wykonywana w różnych formach i postaciach. Może to być świadczenie na rzecz innego podmiotu pracy na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, prowadzenie interesów konkurencyjnych na własny lub cudzy rachunek (powiernictwo, pełnomocnictwo, pośrednictwo, zarząd), uczestniczenie w przedsięwzięciach konkurencyjnych lub wykonywanie w nich funkcji doradczych, posiadanie udziałów (akcji) w spółkach konkurencyjnych itp.
Nie ma jednak wątpliwości, że wprowadzenie do umowy o zakazie konkurencji obowiązku pracownika w postaci powstrzymania się od tego rodzaju działalności leży w interesie pracodawcy i jest zarazem - co wynika z istoty zakazu -ograniczeniem aktywności zawodowej pracownika. Z tego względu pogląd, że umowa o zakazie konkurencji stawia pracownika w mniej korzystnej sytuacji w porównaniu z tą, w której byłby, gdyby nie był związany takim zakazem, jest oczywisty. Nie można jednak na tej podstawie formułować twierdzenia o nieważności umowy.
Z natury umowy o zakazie konkurencji przewidzianej w art. 1011 § 1 k.p. wynika bowiem zobowiązanie się pracownika do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, jak również do nieświadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką samą działalność jak pracodawca.
To, że Kodeks pracy posługując się w art. 1011 § 1 pojęciem „działalność konkurencyjna”, nie zdefiniował powyższego pojęcia, pozostawiając stronom umowy prawo określenia zakresu przedmiotowego, podmiotowego, czasowego oraz terytorialnego tego zakazu nie oznacza jeszcze całkowitej swobody stron w kształtowaniu zakresu tej umowy.
WAŻNE: Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy musi być bowiem zawsze odniesiony do przedmiotu jego działalności, określonego w przepisach prawa lub w postanowieniach aktów założycielskich, statutów lub umów tworzących dany podmiot prawa. Inaczej mówiąc, nie są dopuszczalne takie postanowienia umowy o zakazie konkurencji, które obejmowałyby nim działalność pracownika niepokrywającą się z przedmiotem działalności pracodawcy.
Podsumowując: umowa o zakazie konkurencji nie daje podstaw do zabronienia pracownikowi pracy w przedsiębiorstwach, które nie są konkurencyjne wobec jego pracodawcy.
Taki zakaz bardzo mocno pogarszałby sytuację pracownika wobec rozwiązań przewidzianych w Kodeksie pracy. A takie zapisy w kontraktach - o ile są mniej korzystne dla zatrudnionego niż to wynika z powszechnie obowiązujących norm prawa pracy – uznać należy za nieważne z mocy prawa. W tej sytuacji jeśli pracownik podejmie zatrudnienie w firmie, która nie prowadzi działalności konkurencyjnej dla jego byłego pracodawcy nie można go z tego powodu pociągnąć do odpowiedzialności.
Paweł Wierzbicki
Prawnik
Podstawa prawna: art. 101
1
§ 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 917).
